Terwijl de meeste mensen ondertussen bekend zijn met de term ‘ecologische voetafdruk’ (de hoeveelheid vruchtbare aardoppervlakte die nodig is om producten te produceren), is de term watervoetafdruk een pak minder bekend. Nochtans zijn de twee complementair. Wie milieubewust wil leven, houdt ze best allebei in het oog. De voorraad zoet water op onze planeet is namelijk erg beperkt, en opnieuw schopt de gemiddelde Belg het tot bovenaan de lijst van grootverbruikers.
De blauwe planeet
Hoewel de methodiek van de watervoetafdruk wetenschappelijk nog niet op punt staat, geeft het je nu al inzicht in de processen achter onze consumptiepatronen. Daar gaat namelijk een gigantische waterverspilling mee gepaard. We leven dan wel op ‘de blauwe planeet’, amper 2,5% van al het water is zoet water en dus bruikbaar voor mens, plant en dier. En het overgrote deel daarvan is niet toegankelijk, want opgeslagen in ijskappen, gletsjers en diepe ondergrondse lagen. Dat brengt ons op een schampere 0,26% van al het zoet water dat rechtstreeks bereikbaar is: het water in beken, rivieren en de bovenste grondlagen. En die 0,26% is er niet enkel voor ons: ook de natuur heeft zoet water nodig om te overleven. Tegelijk heeft bijna een miljard (!) mensen nog steeds geen rechtstreekse toegang tot zuiver drinkwater. Redenen genoeg dus om rationeler met water om te gaan.
Duizenden liters per dag
Om onze huidige levensstijl in stand te houden, gebruiken wij Belgen volgens de watervoetafdruk ongeveer 7400 liter, of 60 baden water per dag. Da’s het dubbele van het mondiale gemiddelde. Slechts een klein deeltje daarvan, zo’n 120 liter, gaat naar huishoudelijk gebruik (douche, was, toilet). Het grootste deel van de liters zit verstopt in de productie van ons voedsel, onze kleding en andere consumptieartikelen. We kijken dan naar het waterverbruik van een product over de hele productieketen. Zo is de watervoetafdruk van een kopje koffie 176 liter, van een katoenen T-shirt algauw 2700 liter, en van een biefstuk zowat 4000 liter water.Waar gaat al dat water naartoe? Vooreerst voert vlees de lijst van waterintensieve producten aan, door de enorme massa’s veevoeder die ervoor nodig zijn. Runderen eten tijdens hun leven grote hoeveelheden gras en veevoeders zoals soja, maniok en maïs, heel waterintensieve gewassen. Daarnaast heb je de import van waterintensief voedsel uit waterarme gebieden. De verwende consument wil tijdens alle seizoenen alle producten uit de hele wereld op zijn bord, en dat zorgt voor een immense ecologische – en watervoetafdruk. Een vijfde van de wereldbevolking leeft in een regio met waterschaarste, en de teelt van waterintensieve producten vergt daar grootschalige, vaak inefficiënte irrigatie. Zo houdt het eigenlijk geen steek dat we katoen uit India importeren, of tarwe en melk uit Duitsland – twee landen met grote watertekorten.
Een laatste factor is ten slotte de bewerking van voedsel. Er wordt gemiddeld 40% meer water gebruikt om een geraffineerd product te maken.
Een eerlijk aandeel
Nochtans kan het anders. Ieder van ons kan een bepaalde hoeveelheid zoet water gebruiken zonder de hernieuwbare zoetwatervoorraad en de waterbehoefte van onze ecosystemen aan te tasten. Als we niet meer dan dit ‘eerlijk wateraandeel’ verbruiken, putten we de voorraad niet uit en blijft het natuurlijke waterevenwicht behouden. Globaal ligt dat aandeel op 2300m3 per wereldburger per jaar, maar er is een groot verschil per regio, afhankelijk van het klimaat en de natuurlijke watervoorraad. In België ligt dit ongeveer op 800m3 water per Belg jaar, of zo’n 2200 liter per dag. Dat is dus ruim twee derde minder dan we vandaag gebruiken.
Zo verklein jij je watervoetafdruk
Eet regelmatig vegetarisch, met een heerlijke variatie aan lokale, seizoensgebonden groenten. Je perkt meteen zowel je water- als je ecologische voetafdruk drastisch in.
Spring spaarzaam om met water. Concrete tips daarvoor vind je in de brochure van WWF ‘Water voor morgen’
Kies voedingsproducten met een zo klein mogelijke ecologische – en watervoetafdruk. Als vuistregel geldt: zoveel mogelijk lokale, seizoensgebonden producten. Een handig overzicht daarvan vind je op de kalenders van Velt.
Kies voor onbewerkte producten zoals volkoren granen. Volwaardige producten bevatten trouwens ook meer voedingsstoffen en vezels.
Gooi zo weinig mogelijk eten weg. In België keilen we vlotjes 50 kilo eten per jaar in de vuilbak.
Toch zin in lekkers uit verre landen? Kies dan voor Fairtrade producten. Die houden rekening met duurzaamheidscriteria en steunen de lokale bevolking.
Meer weten?
Bereken je watervoetafdruk
Bereken je ecologische voetafdruk
Bronnen
Brochure ‘Watervoetafdruk’ (Ecolife, WWF, Velt, Vlaamse Gemeenschap)
Milieurapport Vlaanderen
Joke Van Damme 